Przeszłość
Czerwiec 2024:
prof. dr hab. Józef Dobosz (Wydział Historii UAM),
„Od Galla do archeogenomiki. Poznańscy uczeni na tropach początków państwa i dynastii”
25.06.2024 r. o godz. 18.00 zapraszamy do CK Zamek na wykład Prof. Józefa Dobosza (Wydział Historii UAM) pt. „Od Galla do archeogenomiki. Poznańscy uczeni na tropach początków państwa i dynastii”.
Początki państwowości polskiej (polańskiej, piastowskiej) giną w pomroce dziejów. Od dziesiątków lat wywołują spory, dyskusje, niekończące się pytania oraz wielobarwne hipotezy, domysły i spekulacje. Wynika to przede wszystkim ze szczupłości i niejednoznaczności podstawy źródłowej. Taki stan rzeczy stanowił przez lata impuls do kolejnych dociekań, interpretacji oraz poszukiwania nowych metod badawczych.
Wykład prezentować będzie próbę podsumowania ponad stuletnich dociekań poznańskich uczonych nad genezą polskiej państwowości. Kluczową rolę odgrywały tu przekazy pisane – przede wszystkim autorstwa Anonima zw. Gallem. Z czasem, wzrastać zaczęło znaczenie źródeł archeologicznych i ich interpretacji. U progu XXI wieku doszło do bardzo mocnego włączenia się w badania nad początkami Piastów i ich państwa nauk przyrodniczych – czym zajmuje się archeogenomika.
Organizatorzy: Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacja UAM, Muzeum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
Nagrania: Studio Filmowe UAM
prof. dr hab. Józef Dobosz (ur. 1959) ‒ historyk mediewista, profesor na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zajmuje się dziejami polskiego Kościoła w średniowieczu (szczególnie doby piastowskiej), w tym wspólnot zakonnych, zwłaszcza cysterskich; najstarszymi dziejami dokumentu na ziemiach polskich; biografistyką, a także kwestiami z zakresu regionalistyki; zagadnieniami ustrojowymi i gospodarczymi (prawo książęce, rozbicie dzielnicowe) oraz relacjami polsko-czeskimi w kontekście środkowoeuropejskim. Autor ok. 400 publikacji, w tym 5 monografii, kilkudziesięciu prac pod redakcją, ok. 150 artykułów i ponad 170 haseł słownikowych i encyklopedycznych. Redaktor naczelny kwartalnika „Historia Slavorum Occidentis”. W latach 2008–2012 prodziekan Wydziału Historycznego UAM, w latach 2012–2019 dyrektor Instytutu Historii UAM, a od 2020 roku dziekan Wydziału Historii UAM; Kierownik Zakładu Historii Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej od 2020 roku, wcześniej Kierownik Pracowni Bohemistycznej w Instytucie Historii UAM.
Maj 2024:
prof. dr hab. Witold Molik (Wydział Historii UAM),
"Fenomen dziewiętnastowiecznej Wielkopolski"
Grafika podzielona jest poziomo na dwie części. W górnej znajduje się budynek Zamku. W dolnej zostały umieszczone informacje o wykładzie: tytuł, godzina, data, miejsce, imię i nazwisko wykładowcy oraz logotypy organizatorów. Góra jest w kolorze ciemnozielonym, dół w barwie czerwonej.
Zapraszamy na kolejny wykład z cyklu „Uniwersyteckie Wykłady na Zamku” współorganizowanego przez Muzeum UAM. Tym razem gościć będziemy prof. dr. hab. Witolda Molika z Wydziału Historii UAM, który opowie o „Fenomenie dziewiętnastowiecznej Wielkopolski”
Kiedy? 14.05. (wtorek) godz. 18.00
Gdzie? CK Zamek, sala pod zegarem
Wstęp bezpłatny!
Trwająca ponad sto lat walka społeczeństwa polskiego w Poznańskiem (1815−1918) z potężnym i modernizującym się państwem pruskim stanowi fenomen w skali europejskiej. Wzbudzała ona zatem i wzbudza zainteresowanie nie tylko historyków, czego wyrazem był serial telewizyjny „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”.
Państwo pruskie prowadziło politykę pełnego zintegrowania zajętych ziem i ich polskiej ludności z pozostałymi prowincjami, a społeczeństwo polskie stawiało coraz skuteczniejszy opór tej polityce. Elita ziemiańsko-inteligencka z Karolem Marcinkowskim na czele przyczyniła się do rozwoju nowoczesnego sposobu myślenia
o narodzie, przemian gospodarczych i społecznych. Wytyczyła ona dalekowzrocznie kierunki działania na kolejne dziesięciolecia. Umiejętnie wykorzystywano wszystkie legalne możliwości i swobody działania,
do których należały przede wszystkim organizacje i stowarzyszenia gospodarcze, społeczne, oświatowe itd. Niemiecki ekonomista nazwał ten zwarty system polskich organizacji „państwem w państwie”.
Podczas wykładu usłyszymy o fenomenie dziewiętnastowiecznej Wielkopolski, a także o okolicznościach
i uwarunkowaniach jego rozwoju. Ważne będą znaczenie jednostki i zbiorowości, a także osiągnięcia badawcze
w tym zakresie.
Organizatorzy: Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, Muzeum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznański Park Naukowo-Technologiczny
Nagrania: Studio Filmowe UAM
Prof. dr hab. Witold Molik
Historyk, profesor nauk humanistycznych, absolwent i wieloletni pracownik Wydziału Historii UAM, kierownik Zakładu Historii Polski XIX i XX wieku, inicjator założenia i dyrektor Centrum „Instytut Wielkopolski” (2002−2020). Specjalizuje się w badaniu historii społecznej Polski, w szczególności dziejów polskiej inteligencji i ziemiaństwa; dziejów stosunków polsko-niemieckich w XIX i XX wieku oraz polskiego ruchu narodowego w zaborze pruskim, pamięci historycznej społeczeństwa polskiego, historii uniwersytetów i nauki w XIX i XX wieku, historii polskiej historiografii, a także dziejów podróżowania i turyzmu.. Jest autorem ponad 400 publikacji, w tym monografii: „Kult Karola Marcinkowskiego” (1996), „Edward Raczyński 1786-1845”(1999), „Życie codzienne ziemiaństwa w Wielkopolsce w XIX i na początku XX wieku” (1999), „Inteligencja polska w Poznańskiem w XIX i początkach XX wieku” (2009), „Polscy studenci na uniwersytetach niemieckich od końca XVIII do początku XX wieku” (2016).
Kwiecień 2024:
prof. dr hab. Janusz Czebreszuk (Wydział Archeologii UAM),
"Na szlaku archeologicznej przygody: z Wielkopolski w świat"
Grafika podzielona jest poziomo na dwie części. W górnej znajduje się budynek Zamku. W dolnej zostały umieszczone informacje o wykładzie: tytuł, godzina, data, miejsce, imię i nazwisko wykładowcy. Góra jest w kolorze oliwkowym, dół w barwie pomarańczowej.
9.04.2024 r., g. 18.00, CK Zamek, „Na szlaku archeologicznej przygody: z Wielkopolski w świat” – wykład prof. dr. hab. Janusza Czebreszuka (Wydział Archeologii UAM)
wiek: 14+
W tym roku mija 105 lat istnienia archeologii uniwersyteckiej w Poznaniu. Lata te obfitowały w wiele projektów badawczych o kluczowym znaczeniu nie tylko dla polskiej, ale i europejskiej oraz światowej nauki.
Wykład podzielony zostanie na dwie części. W pierwszej, pokazana zostanie panorama projektów badań terenowych realizowanych na naszym uniwersytecie przez archeologów w trzech horyzontach czasowych:
– w okresie międzywojennym,
– do końca XX wieku
– i w wieku XXI.
Z każdego z tych etapów omówione zostaną 1-2 projekty.
W drugiej części, na wybranym przykładzie przedstawione zostaną cechy archeologii poznańskiej, które decydują o jej pozycji w Polsce,
jak i na świecie. Archeologiczną podróż rozpoczniemy w Wielkopolsce,
a poprzez kilka wybranych miejsc dotrzemy do badań na Peloponezie.
Organizatorzy: Centrum Kultury ZAMEK, Muzeum UAM,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Fundacja UAM
Nagrania: Studio Filmowe UAM
Prof. dr hab. Janusz Czebreszuk – archeolog, profesor nauk humanistycznych w zakresie archeologii. Absolwent i pracownik Wydziału Archeologii UAM. Specjalizuje się w epoce brązu w Europie i strefie egejskiej. W latach 2008-2020 kierował Pracownią Archeologii Śródziemnomorskiej Epoki Brązu w Instytucie Archeologii UAM. W latach 2019-2023 był członkiem Rady Doskonałości Naukowej. Od 2019 jest dyrektorem Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach. Stypendysta m.in. Fundacji Nauki Polskiej i Volkswagena. Kierownik kilkunastu projektów (głównie NCN). Wypromował 12 doktorów. Autor/redaktor ponad 200 prac naukowych, w tym 29 monografii, m.in. „Bursztyn w kulturze mykeńskiej. Zarys problematyki badawczej” (2011).
Marzec 2024:
Prof. dr hab. Tomasz Goslar (Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM),
"Co z tym klimatem? Lekcja z przeszłości"
19.03.2024, g. 18.00, CK Zamek, wykład prof. dr. hab. Tomasza Goslara „Co z tym klimatem? Lekcja z przeszłości”.
Sala pod Zegarem / wstęp wolny / czas trwania: 120’ / wiek: 14+
Sprzyjające życiu warunki klimatyczne na Ziemi zawdzięczamy obecności w atmosferze gazów cieplarnianych, takich jak para wodna
i dwutlenek węgla (CO2), bez których nasza planeta byłaby o ponad 30°C chłodniejsza niż jest. Powodowany przez człowieka stopniowy wzrost stężenia CO2 w powietrzu, poskutkował w ostatnich dekadach wzrostem temperatury Ziemi o ok. 1,5°C. Współczesne zmiany klimatu, dziś pozornie niewielkie, ale tylko 2 razy słabsze od ocieplenia, jakie dokonało się u schyłku epoki lodowej, będą postępować.
W przeszłości, klimat Ziemi ulegał zmianom, głównie wskutek zmian stężenia CO2 w powietrzu. Przykładowo, 50 milionów lat temu CO2
w atmosferze było 2,5 razy więcej, a klimat był o 10 stopni cieplejszy niż dziś, i temperatury sprzyjające życiu były tylko w rejonach podbiegunowych. Ochłodzenie aż do warunków, jakie znamy, dokonało się dzięki mechanizmom powodującym stopniowe obniżanie się zawartości CO2 w powietrzu. Niestety, mechanizmy te są tak powolne,
że w skali czasu istnienia cywilizacji, powodowany przez nas wzrost stężenia CO2 trzeba uznać za niemal nieodwracalny.
Organizatorzy: Centrum Kultury ZAMEK, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Fundacja UAM, Muzeum UAM
Nagrania: Studio Filmowe UAM
prof. dr hab. Tomasz Goslar – dr hab. nauk fizycznych, profesor nauk o Ziemi, profesor zwyczajny na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM, specjalista z zakresu geochronologii i zastosowań radioizotopów w badaniach zmian środowiska w przeszłości, laureat nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w 2014 roku. Jest autorem lub współautorem ponad 150 publikacji naukowych, cytowanych (według Google Scholar) ponad 7000 razy.
W 2001 roku zorganizował Poznańskie Laboratorium Radiowęglowe, którym kieruje do dziś, i które datowało ok. 150 tys. próbek dla niemal 5000 badaczy (geologów, geografów, archeologów i in.) z ponad 2000 instytucji z całego świata.
LUTY 2024:
Prof. dr hab. Włodzimierz Rączkowski (Wydział Archeologii UAM) "Archeologia - od łopaty do satelitów"
06.02.2024 r., godz. 18.00, CK Zamek, wykład prof. dr. hab. Włodzimierza Rączkowskiego „Archeologia – od łopaty do satelitów”.
w szczególności w zakresie stosowanych metod badawczych. Archeologia powszechnie kojarzy się z pracami wykopaliskowymi
z tych metod, czyli zdjęć lotniczych, sięgają lat trzydziestych XX wieku
i istotne piętno w tym obszarze odcisnęło środowisko akademickie w Poznaniu. Nie tylko w PRZESZŁOŚCI, ale również współcześnie absolwenci UAM odgrywają czołową rolę w kształtowaniu nowych strategii wprowadzania metod teledetekcyjnych w zarządzaniu dziedzictwem archeologicznym.
Prof. dr hab. Włodzimierz Rączkowski – absolwent historii i archeologii na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza, profesor nauk humanistycznych zatrudniony na Wydziale Archeologii UAM. Jego zainteresowania naukowe dotyczą krytycznej refleksji nad praktykami badawczymi archeologów
(w tym roli teorii w badaniach archeologicznych), studiów osadniczych, nad przeszłymi krajobrazami, aplikacji metod teledetekcyjnych w archeologii,
a także ich roli w ochronie dziedzictwa archeologicznego. Od końca lat 80. XX w. prowadził lotniczy rekonesans archeologiczny, który istotnie zmienił stosunek wielu archeologów polskich do jego potencjału poznawczego. Uczestniczył i kierował projektami finansowanymi przez instytucje polskie, międzynarodowe oraz Unię Europejską. W latach 2008–2011 stał na czele międzynarodowej organizacji Aerial Archaeology Research Group.
STYCZEŃ 2024:
Prof. dr hab. inż. Marek Marciniak (Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM)
"Wpływ zlodowaceń na kształtowanie krajobrazu"
16.01.2024 r., godz. 18.00, CK Zamek, wykład prof. dr. hab. inż. Marka Marciniaka „Wpływ zlodowaceń na kształtowanie krajobrazu”.
Badania geograficzne są realizowane w różnych skalach przestrzennych i czasowych. Skale przestrzenne określają zasięg obszaru badań, ale także uwzględniają procesy zachodzące w poszczególnych sferach. Różne skale czasowe pozwalają określać tempo zmian kształtujących środowisko przyrodnicze. Współczesną rzeźbę powierzchni terenu na obszarze dzisiejszej Polski i Europy ukształtowały w znacznym stopniu zlodowacenia czwartorzędowe. Rzeźba terenu jest zapisem skomplikowanych procesów geomorfologicznych, które uformowały moreny spiętrzone, czołowe i denne, sandry, pradoliny, doliny, rzeki i jeziora. Syntetyczną reprezentacją informacji geograficznych jest mapa, która może być drukowana dwuwymiarowo na papierze lub także w formie druku trójwymiarowego. Podczas wykładu, na mapie okolic Poznania zobrazowane zostaną procesy kształtowania krajobrazu przez lądolód.
Prof. dr hab. inż. Marek Marciniak – profesor nauk o Ziemi, zatrudniony w Instytucie Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM. Studia ukończył na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej. Doktorat i habilitację uzyskał w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Od 1990 roku pracował w Zakładzie Hydrologii i Gospodarki Wodnej, a od 2005 roku prowadził Zakład Hydrometrii UAM; był prodziekanem (2005−2007) i dziekanem (2008−2012). W swych badaniach skupiał się m.in. na monitoringu hydrosfery, identyfikacji parametrów migracji zanieczyszczeń w warstwach wodonośnych, prowadził też badania hydrologiczne w strefie polarnej. Jest konstruktorem licznych prototypów aparatury pomiarowej z zakresu monitoringu hydrosfery, autorem oryginalnej metody oznaczania parametrów filtracyjnych utworów wodonośnych na podstawie badań w otworach hydrogeologicznych, a także autorem i współautorem około 180 publikacji naukowych oraz 12 patentów.