Widomym znakiem militarnego znaczenia miasta były fortyfikacje. Tam, gdzie decydowały się losy regionu czy państwa – w miejscach strategicznych wznoszono konstrukcje obronne. Przykładem tego typu działań jest chociażby gród na Ostrowie Tumskim. W momencie lokacji miasta Poznania w 1253 roku pojawiły się urządzenia obronne. Do końca XVI wieku Poznań, zaraz po Krakowie, był najlepiej bronionym polskim miastem.
Także później pozostawał ważnym punktem strategicznym, jednak liczne plany rozbudowy systemu obronnego z okresu XVI–XVIII wieku pozostały niezrealizowane. I tak Poznań tego czasu nazwać można „papierową twierdzą”. Dopiero w XIX wieku władze pruskie podjęły decyzję o zbudowaniu w Poznaniu nowoczesnej twierdzy poligonalnej. Rozwój techniki wojennej zmusił władze polityczne i wojskowe Niemiec do częściowej likwidacji poprzedniej i budowę w II poł. XIX wieku nowej twierdzy – fortowej.
Jej liczne ślady pozostały w krajobrazie miasta Poznania do dnia dzisiejszego. Najnowsze badania archeologiczne i z zakresu historii wojskowości wiele zagadnień ukazują w zupełnie nowym świetle.